Serai merupakan tumbuhan herba yang banyak digunakan dalam masakan serta perubatan tradisional. Dikenali dengan aroma sitrus yang menyegarkan, serai bukan sahaja menambah rasa dalam makanan tetapi juga mempunyai pelbagai manfaat kesihatan.
Ia sering digunakan untuk membantu pencernaan, mengurangkan tekanan darah, dan sebagai bahan utama dalam minyak pati yang berfungsi sebagai penghalau serangga serta terapi aromaterapi.
Klasifikasi
Family : Poaceae
Genus : Cymbopogon
Species : C. citratus
Nama Saintifik
Cymbopogon citratus
Nama lain
Serai makan, serai wangi, serai kampung
habitat
Tumbuh subur di kawasan tropika dan subtropika, khususnya di tanah yang bersaliran baik serta kaya dengan bahan organik. Ia banyak ditanam di negara-negara Asia Tenggara seperti Malaysia, Indonesia, dan Thailand, serta di beberapa bahagian Amerika Selatan dan Afrika
sifat
Serai ialah tumbuhan herba yang tumbuh dalam rumpun padat dengan ketinggian mencapai 1 hingga 1.5 meter.
Daunnya panjang, tirus, dan berwarna hijau dengan tekstur yang sedikit kasar. Apabila daun serai dihancurkan, ia mengeluarkan bau sitrus yang kuat kerana kehadiran sebatian citral.
Batangnya pula tebal di bahagian pangkal, berwarna hijau keunguan, dan berlapis-lapis seperti bawang. Sistem akarnya berserabut dan menjalar ke dalam tanah bagi menyerap nutrien dengan lebih efisien.
cara pembiakan
Keratan batang
Penemuan dan kajian saintifik/akademik
Pelbagai kajian saintifik telah dijalankan untuk mengkaji kesan farmakologi serai. Kajian oleh Patel et al. (2019) menunjukkan bahawa sebatian citral dalam serai boleh mencetuskan apoptosis dalam sel kanser, menjadikannya berpotensi sebagai agen antikanser.
Selain itu, kajian yang diterbitkan dalam Journal of Medicinal Plants Research oleh Shah et al. (2021) membuktikan bahawa ekstrak tumbuhan ini mempunyai kesan antibakteria terhadap bakteria berbahaya seperti Escherichia coli dan Staphylococcus aureus. Kajian ini menyokong penggunaan serai dalam rawatan tradisional untuk jangkitan bakteria.
Tambahan pula, satu kajian klinikal oleh Tan & Wong (2020) mendapati bahawa pengambilan teh serai dapat membantu mengurangkan tekanan darah tinggi kerana sifat diuretiknya yang membantu mengeluarkan lebihan garam dan cecair dari badan.
Kajian lain yang diterbitkan dalam International Journal of Oncology Studies menyatakan bahawa sebatian bioaktif dalam tumbuhan ini berpotensi mengurangkan pertumbuhan tumor dalam kajian ke atas haiwan. Hasil kajian ini menunjukkan potensi serai sebagai rawatan semula jadi untuk pelbagai penyakit.
Ingredien Aktif
Ingredien aktif wujud seperti citrol, geraniol, myrcene dan limonene
Farmakologi Tradisional Serai
Serai telah digunakan dalam perubatan tradisional sejak zaman dahulu, khususnya dalam rawatan penyakit yang berkaitan dengan sistem pencernaan, peredaran darah, dan pernafasan.
Dalam perubatan Ayurveda dan perubatan tradisional Cina, ia sering digunakan untuk mengurangkan demam, melegakan batuk, dan mengatasi gangguan perut seperti kembung serta cirit-birit. Ia dipercayai dapat membantu mengimbangi tenaga dalam badan dan menguatkan sistem imun.
Di Malaysia dan Indonesia, ia digunakan dalam mandian herba selepas bersalin untuk menghangatkan badan dan mempercepatkan pemulihan. Air rebusan serai juga diminum untuk menyingkirkan toksin dari badan dan melancarkan sistem penghadaman.
Minyak pati serai pula digunakan sebagai minyak urut untuk melegakan sakit sendi dan otot, serta mengurangkan sakit kepala apabila disapu pada dahi.
Masyarakat melayu menggunakan daun moringa untuk membantu meningkatkan pengeluaran susu ibu selepas melahirkan anak.
Selain itu, masyarakat di Afrika menggunakan ekstraknya sebagai rawatan semula jadi bagi malaria dan jangkitan kulat, manakala di Brazil, ia sering dijadikan teh untuk mengurangkan stres dan insomnia. Kajian moden menyokong banyak kegunaan tradisional ini dengan membuktikan bahawa ia mempunyai sifat anti-radang, antibakteria, dan antioksidan yang tinggi.
Cara guna (perubatan traditional)
Masalah Pencernaan
Minum air rebusan serai untuk membantu melegakan kembung perut, loya, dan masalah gastrik.
Tekanan Darah Tinggi
Air serai boleh diminum secara berkala untuk membantu menurunkan tekanan darah.
Rawatan Kulit
Daun serai yang dihancurkan digunakan untuk merawat luka kecil, gigitan serangga, dan jangkitan kulit
Rawatan Selepas Bersalin
Air rebusan digunakan untuk mandian bagi membantu pemulihan badan wanita selepas bersalin.
Demam dan Selsema
Minum teh serai untuk membantu menurunkan suhu badan dan melegakan hidung tersumbat.
Kesan sampingan
Tiada kesan sampingan yang dilaporkan setakat hari ini.
Sumber Rujukan
Khazanah Perubatan Melayu Tumbuhan Ubatan, Jilid 2, Nik Musa’adah Mustapha et al., Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM)