Tumbuhan ini sering dianggap sebagai rumpai, tetapi dalam banyak budaya ia digunakan sebagai sumber makanan dan perubatan tradisional. Gelang pasir kaya dengan pelbagai nutrien penting seperti asid lemak omega-3, vitamin A, C, dan E, serta mineral seperti magnesium dan zat besi. Selain itu, ia juga mengandungi sebatian bioaktif seperti flavonoid dan alkaloid yang memberikan manfaat kesihatan. Dengan sejarah penggunaan yang luas, pokok ini semakin mendapat perhatian dalam kajian saintifik moden untuk potensi perubatannya.
Klasifikasi
Family : Portulacaceae
Genus : Portulaca
Species : Oleracea
Nama Saintifik
Portulaca oleracea
Nama lain
Rumput beremi, segan jantan, hemilang
habitat
Pokok gelang pasir mudah menyesuaikan diri dan boleh ditemui di tanah berpasir dan lapang. Turut tumbuh di padang terbiar dan tepi jalan.
sifat
Merupakan tumbuhan herba yang tumbuh secara menjalar dan rendah. Biasanya tumbuh sekitar 10-30 cm tinggi dan boleh merayap sehingga 50 cm panjang
Batangnya lembut, berair, dan berdaging dengan tekstur yang licin. Berwarna hijau kemerahan bergantung kepada persekitaran. Batang bersifat menjalar dan bercabang dari pangkal, membentuk kelompok padat di atas tanah
Daunnya berbentuk bujur hingga bulat telur dengan hujung tumpul. Susunan daun bertentangan di hujung batang. Berwarna hijau terang dan tebal untuk menyimpan air.
Bunganya berbentuk kecil dan bewarna kuning. ia muncul di hujung batang atau di celah-celah dah. Ia mempunyai akar serabut yang pendek tetapi kuat, membolehkannya tumbuh subur di kawasan yang kurang subur
cara pembiakan
Akar dan keratan batang
Penemuan dan kajian saintifik/akademik
Kajian moden telah membuktikan bahawa pokok gelang pasir mengandungi pelbagai sebatian aktif dengan manfaat kesihatan yang signifikan. Flavonoid dan polisakarida yang terdapat dalam tumbuhan ini menunjukkan kesan antioksidan yang kuat, membantu mengurangkan tekanan oksidatif dalam badan.
Kajian yang diterbitkan dalam Journal of Ethnopharmacology, ekstrak pokok gelang pasir menunjukkan aktiviti antioksidan yang tinggi, membantu melindungi sel daripada kerosakan akibat radikal bebas.
Dalam laporan lain pula melaporkan bahawa ekstrak polisakarida dari tumbuhan ini berupaya meningkatkan daya ketahanan tubuh dengan merangsang aktiviti sel imun.
Satu kajian di China juga mendapati bahawa ia mempunyai kesan antidiabetik yang ketara, di mana ekstraknya membantu mengurangkan kadar glukosa dalam darah dan meningkatkan sensitiviti insulin.
Penyelidikan makmal mendapati bahawa ekstrak metanolnya menunjukkan aktiviti antibakteria terhadap Escherichia coli dan Staphylococcus aureus, menjadikannya berpotensi sebagai rawatan alternatif bagi jangkitan bakteria.
Tambahan pula, kajian haiwan menunjukkan bahawa ekstrak pokok gelang pasir mempunyai sifat anti-radang yang berkesan, membantu mengurangkan bengkak dan kesakitan melalui penghambatan laluan isyarat pro-radang dalam sel. Kesemua bukti ini menyokong potensi pokok gelang pasir sebagai sumber perubatan semula jadi yang penting.
Ingredien Aktif
Pokok gelang pasir mengandungi sebatian bioaktif seperti flavonoid, alkaloid, polisakarida, dan asid lemak omega-3. Selain itu, ia juga kaya dengan antioksidan, vitamin A, C, dan E, serta mineral seperti magnesium dan zat besi.
Farmakologi Tradisional Gelang Pasir
Dalam perubatan tradisional, pokok gelang pasir telah digunakan sejak berabad-abad lamanya untuk pelbagai rawatan kesihatan. Manakala negara China, ia sering digunakan untuk meredakan demam, merawat cirit-birit, serta mengatasi masalah keradangan
Ia menjadi sebahagian daripada rawatan Ayurveda untuk menyejukkan badan dan meningkatkan kesihatan pencernaan. Di Timur Tengah pula, tumbuhan ini digunakan sebagai tonik untuk meningkatkan tenaga dan menguatkan sistem imun.
Daun dan batang gelang pasir yang kaya dengan lendir digunakan untuk meredakan iritasi dalam saluran pencernaan serta merawat luka dan gigitan serangga.
Air rebusan daunnya pula diamalkan sebagai minuman untuk membantu penghadaman dan menurunkan tekanan darah. Selain itu, sapuan daun yang ditumbuk dipercayai dapat membantu dalam penyembuhan luka dan bengkak.
Cara guna (perubatan traditional)
Mengawal kandungan gula dalam darah
Ambil 2 genggam daun dan batang gelang pasir. Rebus dengan 1 liter air sehingga tinggal separuh. Minum secawan sehari
Mencuci mata
Air rebusan boleh digunakan untuk mencuci mata yang merah atau mengalami iritasi. Pastikan air telah ditapis bersih dan disejukkan terlebih dahulu sebelum digunakan
Merawat kesan gigitan serangga
Daun dan batang ditumbuk sehingga lumat dan ditampal terus di bahagian terkena gigitan serangga
Rawatan luka dan ruam
Daun dan batang ditumbuk hingga lumat dan ditampal pada bahagian luka dan ruam
Mandian herba untuk penyakit kulit
Untuk merawat ruam, ekzema dan kurap, boleh gunakan air rebusan gelang pasir. Rebus secekak daun dan batang dalam 3 liter air. Gunakan air rebusan ini untuk mandian atau merendam kaki bagi melegakan kegatalan kulit
Teh Herba
Daun dan batang dikeringkan dan dijadikan teh herba. Ambil satu sudu besar daun kering dan rendam dalam air panas selama 10 minit. Minum untuk kesihatan hati, buah pinggang dan tekanan darah tinggi.
Kesan sampingan
Pengambilan dalam jumlah sederhana adalah selamat, tetapi penggunaan berlebihan boleh menyebabkan cirit-birit atau ketidakselesaan perut. Wanita hamil tidak digalakkan mengambil secara berlebihan kerana ia boleh merangsang kontraksi rahim.
Sumber Rujukan
Khazanah Perubatan Melayu Tumbuhan Ubatan, Jilid 2, Nik Musa’adah Mustapha et al., Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM)